Adil Geçiş (Just Transition), çevresel sürdürülebilirlik ve sosyal adalet arasında bir denge kurmayı hedefleyen bir kavramdır. Adil Geçiş, Kuzey Amerika’da enerji sektöründe çalışan işçiler için sosyal koruma ve yeniden eğitim mekanizmaları talep eden sendikalar tarafından ilk kez 1980’lerde ele alınırken, özellikle 2000’lerde iklim kriziyle mücadelede önem kazandı. Kavram, ekonomilerin fosil yakıtlardan yenilenebilir enerjiye geçiş gibi çevresel dönüşümler sırasında işçilerin ve toplulukların korunmasını savunur. Bu süreçte kimsenin geride bırakılmamasını, yeni iş fırsatlarının yaratılmasını ve sosyal koruma mekanizmalarının güçlendirilmesini vurgular. İşçilerin, toplulukların ve kırılgan grupların hem ekonomik hem de sosyal haklarının korunması, Adil Geçiş’in temel dayanak noktalarıdır.

Tekstil sektöründe Adil Geçiş, hem iklim krizi hem de işçi hakları ihlallerine yanıt verebilecek bir dönüşüm sürecidir. Tekstil işçileri, düşük ücretler, güvencesiz çalışma koşulları ve çevresel zararların en ağır yükünü taşırken, aynı zamanda küresel moda endüstrisinin çevreye verdiği zarar nedeniyle daha da savunmasız hale gelmektedir. Adil Geçiş, bu işçilerin haklarını koruyarak, güvenli ve sürdürülebilir bir iş modeliyle ekonomik dönüşümü mümkün kılmayı hedefler. Çalışma ortamlarının iklim değişikliğinin etkilerine uyum sağlaması, işçilerin sağlığının korunması ve ekonomik haklarının güvence altına alınması bu sürecin temel taşlarıdır.

Bu dönüşüm, yalnızca çevresel sürdürülebilirliği değil, aynı zamanda toplumların dayanıklılığını ve adaleti de ön plana çıkarır. Tekstil işçileri, üretim süreçlerindeki değişimlerde söz sahibi olmalı ve eğitim, yeni beceriler kazanma ve adil ücretlerle yeni işlere erişim gibi fırsatlardan faydalanmalıdır. Kadın işçiler ve göçmen işçiler gibi kırılgan gruplar öncelikle desteklenmeli, toplulukların ekonomik ve sosyal hakları güçlendirilmelidir. Adil geçişi bu biçimde ele almak, sadece işçilerin yaşam standartlarını iyileştirmekle kalmaz, aynı zamanda iklim adaletinin tam anlamıyla sağlanmasına da katkıda bulunur.

Adil Geçiş sürecinde, şirketlerin kâr odaklı ve sömürüye dayalı iş modelleri yerine, işçi haklarını, çevre korumayı ve topluluk dayanışmasını önceleyen düzenlemeler getirilmelidir. Demokratik karar alma mekanizmaları ve uluslararası işçi hakları standartları, bu süreçte temel rehberlerdir. Ayrıca, yeşil enerjiye geçiş ve geri dönüşüm odaklı üretim süreçleri gibi çevresel çözümler, işçilerin güvenliği ve hakları gözetilerek uygulanmalıdır. Adil Geçiş, yalnızca bir çevresel dönüşüm değil, aynı zamanda sosyal adalet ve insan onurunu koruyan bir geleceğin inşasıdır.

Özetle Adil Geçiş sürecinde, işçileri geride bırakmadan ve tam anlamıyla adil bir süreç yürütmek için:

• Tüm işçilere insanca yaşamaya yetecek bir ücret sağlanmalı ve güvenceli iş sözleşmeleri ile hakları korunmalıdır.
• İşçilerin, üretim süreçleri ve iklim değişikliğine yönelik dönüşüm politikalarına aktif katılımını sağlamak için demokratik mekanizmalar oluşturulmalı; sendikaların ve işçi temsilcilerinin karar alma süreçlerinde yer alması garanti edilmelidir.
• Sendikal örgütlenme ve toplu pazarlık hakları desteklenmeli, işçilerin haklarını savunabilecekleri alanlar güçlendirilmelidir.
• İşçilerin yeni teknolojilere ve sürdürülebilir üretim modellerine uyum sağlaması için ücretsiz eğitim fırsatları sunulmalıdır.
• Çalışma alanlarında güvenli ve sağlıklı koşullar oluşturulmalı; kimyasal maddelere maruz kalma gibi risklerin önüne geçilmelidir.
• Çalışma alanları, iklim değişikliğinden kaynaklanan aşırı sıcaklık, sel gibi etkilere karşı dayanıklı hale getirilmelidir.
• Kadın ve göçmen işçiler için ayrımcılık karşıtı ve bu grupların ihtiyaçlarını odağa alan politikalar geliştirilmelidir.
• İşçi haklarını koruyan adil fiyat politikaları benimsenmeli ve düşük fiyat baskısının yaratacağı hak kayıpları önlenmelidir.