11 Eylül Çarşamba
Temiz Giysi Kampanyası- Türkiye
Bangladeş’te, Dakka kentinin Savar bölgesinde, 24 Nisan 2013 Çarşamba günü pek çok hazır giyim fabrikasının bulunduğu Rana Plaza çöktü ve içerisinde çalışan işçilerden 1133’ü hayatını kaybetti.
Binlerce işçi yıkıntıların altında kalarak hayat mücadelesi verdi. Saatlerce kurtarılmayı bekleyen pek çok işçi hayat boyu sürecek sakatlıklara neden olacak şekilde yaralandı. Bu felaketin sonrasında yüzlerce çocuk ana babasız ve pek çok aile açlık ve onarılması güç acılarla yüz yüze kaldı.
Rana Plaza’daki işçiler uluslararası markalara mal üretmekte olan işçilerdi ve önlenebilir bir felaketin kurbanları oldular.
2005 yılında Spectrum Fabrikası’nın çökmesinden bu yana Bangladeş’te mal ürettiren uluslararası markalar bina ve yangın güvenliği konusunda defalarca uyarıldılar. 2012 yılının Kasım ayında Tazreen Fabrikası’nda çıkan yangında, 112 işçinin hayatını kaybetmesinin ardından Bangladeş’te hazır giyim sektöründe çalışan işçilerin sağlık ve güvenliğinin sağlanması amacıyla Temiz Giysi Kampanyası[1]’nın inisiyatifi ve Bangladeşli ve uluslararası kurum ve sendikaların katılımı ile “Bangladeş Yangın ve Bina Güvenliği Anlaşması” kaleme alındı. Bangladeş’te üretim yapan tüm markalardan bu anlaşmaya imza atarak, kendileri için mal üreten işçilerin güvenliği konusunda tüm diğer bileşenler (hükümet, fabrika sahipleri ve sendikalar) ile beraber sorumluluk almaları talep edildi. Ancak ikisi dışında(aynı şirkete ait olan Calvin Klein-Tommy Hilfiger ve Tchibo dışında) markalar bu konuda son derece umursamaz bir tutum gösterdiler. Markaların harekete geçmesi için Tazreen’de ölen 112 işçiye, Rana Plaza’da 1133 işçinin daha can vererek eklenmesi gerekti. Milyonları aşan sayıda imzacının katıldığı bir kampanyanın sonucunda içlerinde yetmişten fazla uluslararası marka artık “Bangladeş Yangın ve Bina Güvenliği Protokolü” haline gelmiş bulunan bu anlaşmaya imza attılar. Türkiye Temiz Giysi Kampanyası olarak bu konuda Türkiye kökenli ve Bangladeş’te üretim yaptıran tüm markalara bir açık çağrı yapmıştık. Bu çağrı sonrası LC Waikiki ile bu konu üzerinden temaslarda bulunduk. Türkiyeli bir marka olarak LC Waikiki de bu protokolü imzalayarak diğer 70 uluslararası marka arasında katıldı. Ancak belirtmekte fayda var ki Türkiye’de “yerli” olarak bilinen ve “uygun” fiyatlı pek çok marka Bangladeş’te işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda son derece riskli fabrikalarda ürünlerini üretmeye devam etmektedir.
Tazreen Fabrikasında ölenlerin yakınları ve yaralananlar aylardır tazminatlarını almayı beklemektedir. Rana Plazanın kurbanları ise binanın çöktüğü nisan ayından beri hayatta kalabilmek için mücadele etmektedir. Benetton tazminat konusunun tartışılıp karara bağlanacağı ve 12 Eylül de Cenevre’de yapılacak toplantıya gelmeyi reddetmekte ve Mango ise bu olaydaki sorumluluğundan kaçmaktadır. Dünyanın en büyük şirketi olan Walmart ise tedarik zincirini kontrol altında tutamadığı konusunda mızmızlanmaya devam etmektedir. Walmart 2011 yılında 15.6 milyar dolar net gelir elde etmiş ve Mango 2013 için 1.932 milyon Euro ciro beklemektedir. Ancak onların mallarını üretmekte iken ölen işçilerin aileleri ve çocukları yarın yiyecek alıp alamayacaklarını bilmeden, kiralarını ödeyemedikleri için evlerinden atılma korkusu içinde yaşamaktadırlar. Hem Rana Plazadaki iş cinayetinden yaralanarak çalışamaz durumda hayatta kalan işçiler, hem de ölen işçilerin aileleri kayıplarının ve olayın travması içinde ama aynı zamanda korkunç bir yoksulluğun içinde yaşama tutunmaya çalışmaktadırlar.
Wallmart ve Benetton’u ama özellikle Mango’yu bir an evvel bu konudaki sorumlulukları tam olarak kabul ederek buna uygun davranmaya çağırıyoruz. Türkiye mağazalarındaki gelişme ve satışlar açısından Mango’nun “en iyi performans” ülkesi olarak görülmektedir. Türkiyeli tüketicilerin de öncelikle satın aldıkları ürünlerin hangi koşullarda üretildiğine dair bilgilenmeye, sonrasında da güvenli ve sağlıklı işyerlerinde, can korkusu yaşamadan çalışabilen işçiler tarafından üretilmiş ürünler kullanmaya hakları vardır. Mango bunu sağlamak için bir adım atmalı ve yarın 12 Eylül’de Cenevre’de yapılacak olan toplantıya katılmalıdır. Aksi takdirde dünyanın her yerinde işçilerin haklarını almak için Mango’nun peşinde olmaya devam edeceğiz.
Bu daha başlangıç, mücadeleye devam.
Saygılarımızla,
Temiz Giysi Kampanyası-Türkiye
Tazminatlar nasıl hesaplanıyor?
Rana Plaza Kurbanları için toplam: 54 milyon Euro’dan fazla
Tazreen Kurbanları için: yaklaşık 4.3 milyon Euro tazminat öngörülmektedir.
Bu rakamlar işçilerin çektikleri acı, ve yakınlarını yitiren ailelerin ve sakatlanan işçilerin uzun dönemli gelir kayıpları hesaba katılarak bulunmuştur. Bu rakamların, Sağlık bakım ve psikolojik destek masraflarının eklenmesiyle artması mümkündür.
Bu rakamların hesaplanmasında ILO’nun 121 no’lu anlaşması ve Hameem Yangını(2010), Eurotex Güvenlik Kazaları (2011), Tazreen Yangını(2012) and Smart Export Yangını (2013) nında kullanılan metodlar temel alınmıştır.
Bu hesaplamanın ayrıntıları şöyledir:
Her işçinin katlandığı acı için 500.000Bangladeş Takası (yaklaşık 13.000 tl) ödenecektir.Yaralanan işçiler için 10 yıllık, hayatını kaybeden işçiler için 25 yıllık tazminat öngörülecektir. Yıllık gelirler her ay için ortalama işçi geliri olan 5833 taka (yaklaşık 150 tl) ve ek olarak her yıl için iki ikramiye, olarak hesaplanacaktır.
EK:1-2-3
Ek 1: “Bangladeş Yangın ve Bina Güvenliği Protokolü”
http://www.cleanclothes.org/img/pdf/accord-on-fire-and-building-safety-in-bangladesh
Ek 2: “Bangladeş Yangın ve Bina Güvenliği Protokolü”nü imzalayan taraflar ve diğer markalar:
Markaların listesi için: http://www.temizgiysi.org/banglades-yangin-ve-bina-guvenligini-imzalayan-markalar
Diğer İmzacılar:
Uluslararası Sendikalar:
IndustriALL, Global Union & UNI Global Union;
Bangladeşli Sendikalar:
National Garments Workers Federation (NGWF), Bangladesh Independent Garment Workers Union Federation (BIGUF), Bangladesh Independent Garments Workers Federation (BIGWF) Bangladesh Revolutionary Garment Workers Federation (BRGWF);
Protokolü tanık olarak imzalayan Sivil Toplum Kuruluşları:
Clean Clothes Campaign, Maquila Solidarity Network, International Labor Rights Forum, Workers Rights Consortium;
Bağımsız Yönetim Kurulu Başkanı Olarak: The International Labour Organization (ILO), (Birleşmiş Milletler’in bir kurumu olarak)
Temiz Giysi Kampanyası Türkiye:
https://www.facebook.com/TemizGiysiKampanyasi?fref=ts
Ek 4: “Bangladeş Yangın ve Bina Güvenliği Protokolü” hakkında sık sorulan sorular:
http://www.cleanclothes.org/issues/faq-safety-accord
